Giriş
Uzman Psikolog Selen Can anlatıyor...
1- YARDIM ALMASI İÇİN TEŞVİK EDİN
Obsesif kompulsif bozukluğu (OKB) yani takıntı hastalığı olan bir yakınınız varsa yapabileceğiniz en önemli şey onu yardım almaya teşvik etmektir. Takıntıları yakın zamanda başlamışsa ‘nasılsa geçer, nasılsa yardım alırız’ diyerek ertelemek takıntıları kötüleştirir. İşin başında yardım alındığında, takıntıları yerleşmeden iyileştirmek mümkün. Eğer takıntılar yıllardır devam ediyorsa bu sefer de ‘geç kaldık, tedavi artık işe yaramaz’ düşüncesi son derece yanlış. Çünkü hangi aşamada olursa olsun yapılabilecek şeyler var, doğru çabayla takıntılar iyileşir.
2- SUÇLAMAYIN
“İstesen yapmazsın bu takıntıları, getirme aklına böyle şeyler” demek hem yanlış hem de onu anlamadığınızı hissettirir. Onu kızdırıp üzebilir. Zihne gelen obsesyonlar kişinin elinde değildir. Ona şu şekilde destek olabilirsiniz: “Bu yaşadıklarının zor olduğunu biliyorum. Sen yeter ki yapılması gerekenleri öğren ve bu konuda elinden geleni yap. Sana destek olacağım.” Böyle bir yaklaşım, onu motive eder.
3- OKB HAKKINDA BİLGİ EDİNİN
Bir yakını olarak, OKB hakkında sizin de bilgilenmeniz önemli. İnternetten veya kitaplardan araştırılan bilgiler fayda sağlar. Fakat yapılması gerekenleri bilmenin en iyi yolu, psikoterapi sürecine onunla birlikte katılmanızdır.
4- TAKINTIYA ORTAK OLMAYIN
OKB, sadece rahatsızlıktan mustarip olan kişiyi değil, onunla birlikte yaşayan kişileri de etkiler. OKB’nin dışında kalmanız çok zor. Bu durumda OKB’ye ya doğru ya da yanlış şekilde dahil olursunuz. Yanlış şekilde dahil olmak demek, OKB’si olan yakınınızın takıntılarına ortak olmak demektir. Siz ona destek olduğunuzu zannedersiniz ama farkında olmadan takıntıların şiddetlenmesine neden olursunuz. Takıntılı davranışlardaki (kompulsiyonlardaki) yanlış hedef, emin olup rahatlamaktır. Yakınınız takıntılı olan durumdan kendini bir an önce kurtarmak için size takıntısıyla ilgili sorular sorabilir.
Örneğin, “Sence burası temiz mi?”, “Bu kadar yıkadım, yeter mi?”, “Şunu bir daha tekrarlar mısın?”, “Bunu doğru mu yaptım?”, “Şunu şöyle yaptım sence bir şey olur mu?” gibi sorular... Sizin burada yapmanız gereken onu rahatlatmak değil, doğru olan davranışı yapmasını sağlamaktır. “Burayı bu kadar yıkadım, temiz olmuş mudur?” diye soran yakınınıza yanlış bir yaklaşım şöyle olabilir: “Olmuştur tabii, ben orayı önceden silmiştim, hem zaten çok kirli değildi.” Bu onu o an için rahatlatacaktır ama bir sonraki obsesyonları şiddetle davet edecektir. Doğru yaklaşım şu şekildedir: “Bana bunları sormayı bırakman üzerinde konuşmuştuk. Ben bu konuyla ilgili bir cevap vermeyeceğim. Doğru olanın ne olduğunu biliyorsun. Bu konudaki ödevin nasılsa o şekilde yapmalısın.”
5- ZORLAMAYIN, RASTGELE MÜDAHALE ETMEYİN
Yakınınız bazı takıntılarını yaparken ona gelişigüzel müdahale etmeyin. Eğer bir psikoterapi sürecindeyse veya iyileşme sürecine kendi başına başlamışsa, ödev olarak hangi takıntılarla uğraşıyorsa sadece onlara yönelik destek verin. Ödev olarak sırası gelmeyen takıntıları azaltması yönünde onu asla zorlamayın. Bu, evde büyük tartışmaların çıkmasına sebep olabilir. Stresli bir ev ortamı da onun takıntılarını kötüleştirebilir.
6- DESTEK İÇİN YAŞAMINIZI DEĞİŞTİRMEYİN
Yakınınız, dışarıdan geldiğinizde tıpkı onun gibi temizlenmenizi veya evde kendi oluşturduğu düzene sizin de uymanızı isteyebilir. Buna izin vermeyin. Eğer hiçbir şey yapamıyorsanız, bu konuları terapistiyle paylaşın ve sırası geldiğinde halledilmek üzere ödev listesine alın. OKB’nin tedavi edilebilir olduğunu unutmayın
7- UMUTSUZLUĞA KAPILMAYIN
Ev içerisindeki krizlerin veya başka sorunların tedaviyi aksatmasına izin vermeyin. OKB, bazen aileyi çaresiz hissettirecek olaylara neden olabilir. Onun yakını olarak kendinizi zaman zaman yorgun veya yetersiz hissedebilirsiniz. Tedavi sürecindeki zikzakların normal olduğunu bilmekte yarar var. Bu süreçte sağlayabileceğiniz en önemli koşullar; ona destek olmak ve tedavinin sürekliliğini sağlamaktır.
OBSESYONLARA NASIL YAKLAŞMALISINIZ?
ŞÜPHE TAKINTISI
Obsesyon: (Bir ortamda) “Yanlış bir şey konuştum mu? Sakıncalı bir şey dedim mi?”
Yanlış telkin ve yanlış davranışlar: “Hatırladığım kadarıyla şunları söyledim, sanırım o sırada şunu anlattım...” diyerek konuştuğu şeyleri hatırlamaya çalışmak, ne anlattığını birilerine sormak, bulunduğu ortamlarda sessiz kalmak veya telefonuyla ses kaydı almak.
Doğru telkin: “Hep aynı takıntıyla boğuşup duruyorum. Bunlar takıntı. Bu şüphelerin peşinden sürüklenmeyeceğim. Kötü de hissetsem ses kaydı almayacağım artık.” “Emin olmadığım için çok kaygılıyım ama olsun, kaygı nasılsa inecek.” Doğru davranışlar: Girdiği ortamlarda söylediği şeyleri hatırlamayı bırakmak, ortamlara girmeyi sürdürmek, ses kaydı almaksızın sohbet etmek.
CİNSEL TAKINTI
Obsesyon: Zihnine rahatsız edici görüntülerin gelmesi. “Ben niye böyle şeyler düşünüyorum? Günahkâr mı oldum?”
Yanlış telkin: “Ben kötü bir insan değilim. Bunu düşündüm ama aslında böyle bir şeyi istemiyorum.” Yanlış davranışlar: Gözünün önüne güzel şeyler getirerek, rahatsız edici görüntüyü etkisizleştirmek veya görüntülerin gelmesini engellemeye çalışmak. Sürekli dua etmek.
Doğru telkin: “Bu benim açımdan rahatsız edici bir görüntü ama OKB’den kaynaklanıyor. Bu görüntülerden kaçmaya çalışmak yanlış. Bunlara bir anlam yüklemeyeceğim. Zihnimde istediği kadar kalabilir.” Doğru davranışlar: Görüntüyü itmemek, görüntüyü silmeye çalışmamak, görüntünün zihninde kalmasına izin vermek, kendine açıklamalar yapmayı bırakmak.
SALDIRGANLIK TAKINTISI
Obsesyon: Bebeğiyle oynarken, onun bir yerlerini sıkma, acıtma dürtüsü. “Ben nasıl bir anneyim ki böyle şeyler istiyorum?”
Yanlış telkin: “Ben kötü bir anne değilim. Bebeğimi seviyorum. Bir yere gitsem onu hemen özlüyorum vb.” Yanlış davranışlar: Bebeğinden uzak durmak, bir yerini sıkma dürtüsüne boyun eğmek.
Doğru telkin: “Bunlar sadece dürtü. Takıntılarımdan kaynaklanıyor. Gelirse gelsin.” Doğru davranışlar: Bunların geçici dürtüler olduğunu ve saniyeler sonra geçeceğini kendine hatırlatmak, bebeğinin bir yerini sıkmadan başka şeylere odaklanmak, onunla vakit geçirmeye devam etmek.
