Giriş
Korku filmi öznesi değil gerçek: Asıl tehlike virüs değil mantar mı?
Ölüm ısırığı yani Kordiseps mantarı korku filmi öznesi değil tamamen gerçek. Ele geçirdiği canlıyı adeta bir kuklaya dönüştüren bu mantar, hayatta kalabilmek için canlıyı içeriden tüketmeye başlıyor. Belgesel, oyun ve dizilere konu olan ölümcül mantarların neden olabileceği bir salgın mümkün mü? Prof. Dr. Özlem Altuntaş, son dönemde ölüme neden olan mantarlarla ilgili “Yayılma riski çok yüksek” diyerek uyarılarda bulundu.
Elif Bayram / Posta.com.tr - Kordiseps mantarını konu alan ‘The Last of Us’ dizisi Türkiye’de en çok izlenenler arasında yer aldı. Dizideki bu ölümcül mantar, insanlığın yok olmasına yol açıyor. Peki 'The Last of Us' dizisi gerçek olabilir mi? Kulağa kurgu gibi gelse de Kordiseps mantarı bir korku filmi öznesi değil aslında gerçek.
Her bölümünde Dünya'daki farklı bir yaşam alanını gösteren “Yeryüzü- Planet Earth” belgeselinin 8. Bölümünde Kordiseps mantarından söz ediliyor. Doğal yaşamın çarpıcı taraflarına dikkat çeken belgesel, karıncaları adeta zombileştiren bir mantar parazitinden bahsediyor.
KORDİSEPS MANTARI KURGU DEĞİL GERÇEK
Gelin önce belgesele bakalım ve hayal edelim.
Bir karıncasınız ve her gün binlerce karıncayla birlikte uyum içinde çalışıyorsunuz. Ama bir gün kendinizi normalde olduğunuzdan tuhaf hissetmeye başlıyorsunuz. Sanki vücudunuzda bir şeyler ters gidiyor. Normalde diğer karıncalarla birlikte besin taşımaya, çalışmaya yardım etmelisiniz. Ama artık sürüden ayrılma vakti! Çünkü Kordiseps mantarı yani ölüm ısırığıyla tanıştınız.
Kaslarınız istemsizce kasılıyor ve dışarıya doğru hareket etmeye başlıyorsunuz. Yakınlardaki ince bir fidana tırmanmaya başlıyorsunuz. Tırmandıkça acı şiddetleniyor ve ölüm ısırığı sizi ele geçiriyor. Zehirlenen beyniniz sizi yönlendirmeye başlıyor ve adeta bir kukla haline geliyorsunuz.
Hikayeleştirerek anlattığımız bu olaya biyolojide ‘ölüm ısırığı’ deniliyor. Kordiseps mantarı kurgu değil tamamen gerçek. Şu anda Tayland ve Brezilya'nın yağmur ormanlarında sayısız karıncanın başına geliyor. Bu mantar öylesine ölümcül ki, tüm doğayı etkileyebilir.
ZOMBİLEŞTİREN MANTAR
Kordiseps mantarının gerçek olduğunu söylemiştik. Öyle ki bu mantar önce doğa belgeseline, sonra video oyununa ve son olarak da Türkiye’de dijital platformlarda en çok izlenen ‘The Last of Us’ dizine konu oldu. Benzerlikler sadece Kordiseps mantarının içeriklere konu olması değil. Belgeselde anlatılanlar, video oyunu kurgusu, dizi replikleri ve doğada yaşananlar birebir aynı.
Kordiseps mantarı belgeselin bu bölümü izleyen milyonlarca insandan iki tanesinin dikkatini çekiyor. Bir oyun şirketinde çalışan bu iki kişi, kafalarındaki fikri geliştirmek için bir ekip kuruyor ve yeni bir oyun üzerinde çalışmaya başlıyorlar. Bunların sonucunda ‘The Last of Us’ adlı oyunu geliştiriyorlar.
Bu oyunun, tüm dünyayı ele geçiren bulaşıcı bir hastalığın 20 yıl gibi bir sürede medeniyeti yok etmesiyle ilgili bir hikayesi var. Gruplara ayrılan insanlar hayatta kalabilmek için birbirleriyle ve bu hastalıkla mücadele etmek zorunda kalıyorlar. İnsanları zombileştiren bu hastalığa sebep olan şey Kordiseps mantarı olarak karşımıza çıkıyor.
Daha sonra ikinci bölümü geliştirilen bu oyunun TV dizisi de oldukça dikkat çekti. ‘The Last of Us’ dizisi Türkiye’de dijital platformlarda en çok izlenen diziler arasında yer aldı.
The Last of Us’da herkesin gündelik hayatına devam ettiği bir sabah, radyoda Jakarta’da yaşanan kaostan bahsediliyor. Karanlık çöktüğünde kaos şiddetleniyor. Salgına yakalanan insanlar, ana karakterin peşine düşüyorlar. Bu defa insanları zombiye dönüştüren şey bir mantar. Bu mantar, belgeselde ve video oyununda da bahsedilen, Kordiseps mantarı.
DİZİDEKİ ENFEKSİYON GERÇEK OLABİLİR Mİ?
Dizinin esinlendiği video oyununda gerçekleşen bu senaryo, izleyicilere gerçek hayatta mantar salgınının olup olamayacağını merak ettiriyor.
Kordiseps beyin enfeksiyonunun insanlarda görülmesi şimdilik pek mümkün değil ama imkansız da değil. Kordiseps mantarı üzerinde araştırmalar yapan ve ‘The Last of Us’ video oyununun danışmanı olan David Hughes konuyla ilgili açıklamalarda bulunuyor.
Entomoloji ve Biyoloji Profesörü David Hughes, bir makalesinde insanların her zaman mantar hastalıklarına yakalandığını söylüyor:
“Bağışıklığınız zayıfsa, özellikle AIDS'iniz varsa sizi öldürecek olan şey büyük olasılıkla bir mantardır. Aslında, mantarlar sıtmadan daha fazla insanı öldürür. Her yıl 1,3 milyon insan mantar hastalıkları nedeniyle hayatını kaybediyor. Dolayısıyla bu hastalıklara yakalanmamamız için hiçbir sebep yok.”
Hughes, mantarla enfekte olan insanlar olduğunu ve bu yüzden bunun kesinlikle mümkün olduğunu söylüyor.
Merak edilenlerden biri de bu mantarın insanlara geçip geçmeyeceği. Hughes, insanlar karıncaları yemediği için karıncalardan insanlara geçmesinin mümkün olmadığını söylese de çoğu hastalığın yediğimiz hayvanlardan geçtiğini ekliyor.
“BÜTÜN DÜNYA AYNI ANDA HASTALANACAK”
Dizinin birinci bölümünün açılışında bir televizyon programının setine gidiyoruz… 1968 yılında kaydedilen bu televizyon programında uzmanlar kendi aralarında bulaşıcı hastalıkları tartışıyorlar:
“Ortaya çıkan yeni bir virüs, haftalar içinde Chicago’ya ulaşabilir. Böylece küresel bir pandemi ortaya çıkar. Bütün dünya aynı anda hastalanacak.”
Dizinin açılış sahnesindeki doktor virüslerle mantarları kıyaslamaya devam ediyor.
Dizide doktor pandemiden korkmuyor çünkü insanlığın tarih boyunca virüslerle savaş halinde olduğunu söylüyor. Evet pandemide de gerçek bir savaşta olduğu gibi milyonlarca insan hayatını kaybediyor. Fakat doktor, virüslerle insanların mücadelesinde kazananın hep insanlar olduğunu söylüyor. Virüslerden ve bakterilerden korkmamıza gerek yok peki ya mantarlar?
KUKLACI ÖLÜMCÜL MANTAR
Belgeselde bahsedildiği gibi bu mantar karıncanın hareketini yönlendirmeye, nereye gidip ne yapacağını söylemeye başlıyor.
“Bazı mantarlar var ki amaçları öldürmek değil, kontrol etmek. Virüsler bizi hasta edebilse de mantarlar algılarımızı çarpıtabiliyor. Böceklere bulaşan bir mantar var. Örneğin, bir karıncanın içine girerek dolaşım sisteminde dolaşıp karıncanın beynine kadar yol alıyor. Halüsinojenlerle doldurarak karıncanın algılarını zorla çarpıtıyor. Mantar karıncanın hareketini yönlendirmeye, nereye gidip ne yapacağını söylemeye başlıyor. Adeta bir kuklacı gibi”
Öte yandan, Candida auris adlı mantar vakaları başta ABD olmak üzere pek çok ülkede artarken uzmanlar tespit edilmesi ve tedavi zor mantarın küresel bir salgına neden olabileceğinden endişe ediyor.
MANTARLAR YENİ BİR TEHDİT Mİ?
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Özlem Altuntaş, Kordiseps cinsi mantarların insanda hastalık yapan bir grup olmadığını belirtiyor. Son dönemde gündemde olan ölümcül mantarlara dikkat çeken Prof. Dr. Özlem Altuntaş, “Kordiseps mantar cinsi insanda hastalık yapan bir grup değil. Ancak Candida auris ve mukor cinsi mantarlar son zamanlarda daha sık gördüğümüz, ölümcül seyredebilen, uzun sürede temizlenmeyen hastalıklar yapabilir” dedi.
Bu tür mantarların doğada yaygın olarak bulunduğunu belirten Prof. Dr. Özlem Altuntaş, “Bu mantarlar doğada yaygın olarak bulunuyorlar. Ancak Covid-19 döneminde yoğun hasta sayısı, uzun hastane yatışları, Covid-19 tedavisinde kullanılan bağışıklığı baskılayan ilaçlar, kortizon tedavileri nedeniyle artış gösterdi. Ayrıca toplumda diyabetik hasta ve obez kişi sayısının artışı, uygunsuz antibiyotik kullanımı, bağışıklığı baskılayıcı ilaç, kortizon, kanser tedavisi kullanan kişilerdeki artış bu tür mantarların daha sık görülmesinin neden oldu. Vücutta ilerleyici hastalıklara neden olan bu tür mantarların tedavisi zordur, maalesef ölüme neden olabilir. Bu tür mantarların görüldüğü ortamlardan temizlenmesi de çok güçtür ve hastalar arasında yayılma riski çok yüksektir” diye konuştu.
