Giriş
ABD’nin Ankara Büyükelçisi Jeffry (Jeff) Lane Flake’in görev süresi bu hafta doluyor. Eylül ayı başında Türkiye’den ayrılarak ülkesine dönecek. Devletler arası ilişkilerin belirlenmesinde bir dizi kurum önem taşır. Maddeler halinde sıralamak gerekirse; devlet başkanları, mensup oldukları siyasi partiler, ülkelerin meclisleri ve dışişleri bakanlıklarıdır. ABD Türkiye ilişkilerine baktığımızda başkanların tercihlerinin önemli rol oynadığını bununla birlikte özellikle Pentagon (Savunma Bakanlığı) ve ABD Kongresi’nin çok belirleyici olduğunu biliyoruz.
ABD Başkanı tek başına her istediğini yapabiliyor gibi bir kanıya kapılmak çok yanıltıcı oluyor. Nitekim tarihte Kongre’nin pek çok defa başkanların elini kolunu bağladığını, Pentagon veya CIA’in sahadaki uygulamalarıyla çok ciddi sıkıntılara neden olduğunu bizzat yaşadık. Bunun son somut örneği, 15 Temmuz darbe kalkışmasında ABD’nin Ankara’nın beklediği gibi güçlü ve hızlı bir duruş ortaya koyamamasıydı.
Diğer taraftan Türkiye’nin PKK terör örgütünün Suriye ve Irak’taki uzantılarıyla mücadelede Washington’ın desteğini yanında bulamaması da ABD’deki farklı kurumların bu başlık üzerinde uzlaşamamasıyla yakından ilgili. Amerika ve Türkiye arasındaki en sıcak konulardan biri silah ambargoları. Türkiye, Rusya’dan S-400 hava savunma sistemini tedarik etmesi nedeniyle program ortağı olduğu F-35 uçaklarını alamadı. CAATSA yaptırımlarına maruz kaldı. Bunların yanında ABD kritik başka bazı sistemlerin satışını da iptal etti veya dondurdu.
SÜREÇLERİ DİKKATLE YÖNETTİ
İlişkilerin çok boyutlu ve karmaşık olduğu ülkeler gündeme gelince büyükelçilerin rolü de iyice önem kazanıyor. Zira kararlaştırılan politikaların takibi, yürütülmesi ve mümkünse zenginleştirilmesi büyükelçilerin sorumluluğunda. Büyükelçiler bu süreçleri iyileştirebileceği gibi, yaptıkları hatalarla sorunların derinleşmesine neden olabilirler. ABD-Türkiye ilişkilerine baktığımızda Ankara Büyükelçilerinin önemli bir kısmının sorunların çözümüne katkı veremeyen, hatta kriz yaratan diplomatlar olduğuna tanıklık ettik.
Washington-Ankara diyaloglarının çok sıkıntılı bir döneminde Türkiye’ye gelen Jeff Flake’in çok başarılı bir dönemi geride bıraktığına inanıyorum. Flake, buraya gelmeden önce Amerikan Senatosu’nda Arizona Senatörü olarak görev yapıyordu. Tıpkı Donald Trump gibi Cumhuriyetçi Parti’ye mensup olmasına karşın, özgün duruşu ve güven veren yaklaşımıyla ABD siyasetindeki farklı kesimlerin saygısını kazandı.
Nitekim ABD’nin Demokrat Partili Başkanı Joe Biden, Flake gibi Cumhuriyetçi ve muhafazakâr gelenekten gelen bir ismi Ankara’ya büyükelçi olarak önerdi. Biden’ın bu seçiminin ne kadar isabetli olduğunu bize zaman gösterdi. Jeff Flake siyasi birikimi, karizması ve duruşunun yanında zorlu konulara yaklaşımıyla da Türkiye-ABD ilişkilerine çok olumlu katkılar yaptı. Tıkanıklık gösteren F-16 satışında ağırlığını koydu, yoğun kulis yaptı. Ankara-Washington ilişkilerinin en güçlü ve umut veren tarafı dış ticaret. Büyükelçi Flake bu konuya ağırlık verdi.
Flake’in son dönemde Türkiye- ABD İş Konseyi (TAİK) Başkanı Murat Özyeğin ile ticari ilişkilerin daha sağlam temellere oturtulması için çok sayıda işbirliği projesine öncülük ettiğine tanıklık ettim. Kısa süre önce CNN Türk’te yayın konuğum da olan Flake, ciddi ve saygın bir isim olarak hatırlanacak. Eşi Cherly Flake de sempatik ve Türkiye’ye içten sevgi duyan bir insan. Umarım ABD’nin bundan sonra Ankara’da görevlendireceği yeni büyükelçi, Flake’in pozitif diplomatik mirasına sahip çıkar ve daha ileri götürmeye çalışır.
